ดร. ศรัณย์ โปษยะจินดา ผู้อำนวยการสถาบันวิจัยดาราศาสตร์จากประเทศไทย ได้รับรางวัล IAU Astronomy Outreach Prize 2024 ด้วยวิสัยทัศน์และความเป็นผู้นำที่มุ่งมั่น ริเริ่ม สนับสนุน ส่งเสริมการนำดาราศาสตร์ให้เข้าถึงบุคคลในทุกระดับ จนสถาบันวิจัยดาราศาสตร์แห่งชาติได้รับการยอมรับให้เป็นหน่วยงานที่มีการขับเคลื่อนงานด้านการสร้างความตระหนัก ความตื่นตัวทางดาราศาสตร์ และสื่อสารดาราศาสตร์สู่สังคมได้ดีที่สุดแห่งหนึ่งของโลก

ความสำเร็จที่โดดเด่นของ ดร. ศรัณย์ คือเป็นผู้ร่วมก่อตั้งสถาบันวิจัยดาราศาสตร์แห่งชาติ (NARIT) ในปี พ.ศ. 2552 ได้สร้างทีมงานบริการวิชาการและสื่อสารดาราศาสตร์ จนทำให้ NARIT เป็นที่รู้จักในวงกว้าง นำมาสู่การเปลี่ยนแปลงภาพลักษณ์ทางดาราศาสตร์ของประเทศไทย ก้าวสู่การเป็นผู้นำด้านดาราศาสตร์ในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ก่อนก่อตั้ง NARIT ประเทศไทยไม่เคยมีหน่วยงานดาราศาสตร์ภาครัฐ ซึ่งเดิม ดร.ศรัณย์ เลือกเรียนวิชาเคมี เป็นวิชาเอก ขณะเดียวกันก็ชื่นชอบดาราศาสตร์มาตั้งแต่วัยเยาว์ และชอบดูดาวเป็นงานอดิเรก ก่อนเดินทางสู่อาชีพหลักเป็นอาจารย์ในมหาวิทยาลัย จนกระทั่งได้ร่วมบุกเบิก และผลักดันให้เกิด "สถาบันวิจัยดาราศาสตร์แห่งชาติ" ในประเทศไทยจนสำเร็จ

ดร. ศรัณย์ มีบทบาทสำคัญในการวางโครงสร้างพื้นฐานทางดาราศาสตร์ระดับโลกให้เกิดขึ้นในแผ่นดินไทย ด้วยการผลักดันให้มีกล้องโทรทรรศน์แห่งชาติ ขนาด 2.4 เมตร และกล้องโทรทรรศน์วิทยุแห่งชาติ ขนาด 40 เมตร นอกจากนี้ยังร่วมก่อตั้งอุทยานดาราศาสตร์สิรินธร ที่นอกจากจะเป็นสำนักงานใหญ่ของ NARIT แล้ว ยังเป็นศูนย์การเรียนรู้ดาราศาสตร์เต็มรูปแบบ และสมบูรณ์ที่สุดในประเทศ

ดร. ศรัณย์ ยังมีส่วนสำคัญในการสร้างหอดูดาวภูมิภาคสำหรับประชาชนอีก 5 แห่งทั่วประเทศ ช่วยให้ประชาชนในทุกพื้นที่สามารถเข้าถึงกล้องโทรทรรศน์ และแหล่งเรียนรู้ดาราศาสตร์ ได้สะดวกมากยิ่งขึ้น รวมถึงการกระจายโอกาสการเรียนรู้ดาราศาสตร์ไปสู่ประเทศเพื่อนบ้าน อาทิ ลาว กัมพูชา เป็นต้น ปัจจุบัน NARIT ให้บริการวิชาการดาราศาสตร์แก่ประชาชน รวมถึงกลุ่มผู้ด้อยโอกาสและผู้มีความบกพร่องด้านต่าง ๆ มากกว่า 700,000 คนต่อปี ทั้งหมดนี้ ยังส่งผลต่อภาคการศึกษา ทำให้ “ดาราศาสตร์” ถูกบรรจุไว้ในหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐานของประเทศไทยอีกด้วย

ดร. ศรัณย์ โปษยะจินดา กล่าวว่า รู้สึกเป็นเกียรติและภูมิใจอย่างยิ่งที่ได้รับรางวัล ODE Prize ในครั้งนี้ การได้รับการยกย่องอันทรงเกียรตินี้ไม่ใช่เพียงความสำเร็จส่วนบุคคล แต่ยังเป็นของบุคลากร NARIT ทุกคน ที่เปี่ยมไปด้วยความมุ่งมั่น ทุ่มเททำงานอย่างเต็มกำลังความสามารถ ที่จะใช้ “ดาราศาสตร์” เปิดประตูสู่โลกวิทยาศาสตร์ เหนี่ยวนำคนไทยให้มีกระบวนการคิดเชิงวิทยาศาสตร์ สร้างสังคมไทยให้เป็นสังคมแห่งการเรียนรู้อย่างยั่งยืน และเรายังคงมุ่งมั่นที่จะใช้ดาราศาสตร์เป็นเครื่องมือในการพัฒนาคน สรรสร้างประโยชน์ต่อประเทศชาติ และประชาคมโลกต่อไป

รางวัล IAU Astronomy Outreach, Development and Education (ODE) ก่อตั้งขึ้นด้วยเงินทุนจาก อดีตประธาน Ewine van Disoeck ของสหพันธ์ดาราศาสตร์นานาชาติ หรือ IAU เพื่อเชิดชูบุคคล และองค์กรที่มีผลงานโดดเด่นในด้านดาราศาสตร์ การพัฒนา และการศึกษา ในปี 2567 มีผู้ได้รับการเสนอชื่อจากทั่วโลกทั้งหมด 62 ราย โดยคณะกรรมการรางวัล ODE และคณะกรรมการบริหารของ IAU ได้อนุมัติผู้ได้รับรางวัลประจำปีนี้ จำนวน 3 รายการ ดังนี้

> ด้านการบริการวิชาการ (Outreach) :

ดร. ศรัณย์ โปษยะจินดา
https://www.narit.or.th/index.php/en-home/en-executive-director/3967

> ด้านการพัฒนา (Development) :

Central American-Caribbean Bridge in Astrophysics (Cenca Bridge)
https://cencabridgeastro.weebly.com/

> ด้านการศึกษา (Education) :

Linda Strubbe and Bonaventure Okere
https://www.paseaafrica.org/home

รางวัลดังกล่าวจะถูกนำเสนอในการประชุม IAU XXXII (IAU General Assembly 2024) ณ เมืองเคปทาวน์ ประเทศแอฟริกาใต้ ในเดือนสิงหาคม อ่านเพิ่มเติม https://www.iau.org/news/pressreleases/detail/iau2407